زنده شدن یک روستای ایران بعد از 30 سال

با توجه به صد متصل46 سال از زلزله مرگبار طبس; زمین‌لرزه‌ای سرزمین نخل‌ها و نارنج‌ها را لرزاند و شهر خشت و گلی منسوب به ایلامی‌ها را ویران کرد و در یک ثانیه 25 هزار نفر جان باختند. حالا اگرچه گفته می شود بازسازی شهرها و روستاها ارتباط بین قبل و بعد از زلزله را از بین برده است، اما دست سرنوشت در یک «کف زدن» این ارتباط را بازگردانده است. این روستا اکنون دوباره رونق گرفته و جزو 8 مورد در ایران برای انتخاب دهکده توریستی است.

مردم عصبانی شدند

ماجرا از آنجا شروع شد که اصفهک نیز مانند بسیاری از روستاهای طبس پس از زلزله خالی از سکنه شد. اهالی برخی از روستاها روستا را تخریب و آن را بازسازی کردند، اما اهالی «اصفهک» کل بنای تاریخی را رها کردند و در فاصله 300 متری آن بنای جدیدی ساختند و از آن زمان به این بنا «اصفهک قدیم» نامیدند.

این بافت در دهه‌های گذشته رها شده بود و از آنجایی که مردم با خاطره‌ای تلخ و درد از دست دادن عزیزان خود روستا را ترک کردند، از این کار خوشحال نشدند و حتی با بیان اینکه بافت تاریخی این بافت تاریخی است، بچه‌ها را از رفتن به آنجا منصرف کردند. جن زده این داستان حمیدرضا رستمی، یکی از اعضای شورای روستا است که متولد 1361 بود: «وقتی بچه بودیم در ده کوهن بازی می کردیم و آنقدر دوست داشتیم که هر سال مادرم را متقاعد می کردم که بازی کند. در ده کوهن.» حیاط خانه قدیمی.»

آشتی شدگان

خشم اهالی و در عین حال تمایل نسل جوان برای رفتن به ده خانه تا سال 1392 ادامه داشت، ایده ای که سرنوشت اسفهک را برای همیشه تغییر داد. رستمی می گوید: «روستای ما در حاشیه جاده عمومی قرار دارد و با عبور مسافران، به ویژه در نوروز آن سال، اهالی محصولات روستایی را به فروش می رسانند پذیرای مسافران بود و به این نتیجه رسیدیم که کیوسک باید در کنار حمام تاریخی جابجا شود. با پیری.»

آشتی نیز صورت گرفت. به قول رستمی، کافه ای در کنار حمام برای سرو غذا و نوشیدنی باز شد و صدای بمب در روستا و شهر و در بین مسافران پیچید. به حدی که هم مورد استقبال ساکنین و هم مسافران قرار گرفت و روزانه 600 نفر از آن بازدید کردند.

رستمی می گوید برای این کار به شرط ثبت ملی به مدت 6 ماه برای کودکان 10 ساله موافقت شورای روستا را گرفت و همین اتفاق افتاد. در سال 1392 بافت تاریخی خشت و خشت که به دلیل خالی شدن از سکنه و بدون استفاده از مصالح جدید به همان شکل تاریخی باقی مانده بود در فهرست آثار ملی به ثبت رسید و اکنون با تلاش اهالی در راه است. به جهانی شدن

مشارکت مردمی

5 سال پیش، ایسفاک برنده جایزه TO DO 2020 آلمان برای پروژه گردشگری خود شد. این جایزه به پروژه ای اعطا می شود که در زمینه مشارکت گردشگری فعال است و سودآوری این پروژه به ساکنان محلی تعلق می گیرد.

رستمی با تأیید اینکه توسعه گردشگری در اصفهک با این ویژگی است، می‌گوید: «همه چیز از دل مردم و مردم روستای اصفهک برخاسته از همه جهات پس از مرمت بیش از 20 خانه، اکنون تغییر کاربری داده شده است به مسکن، و صنایع دستی محلی، بازی ها، و حتی جشنواره های سنتی آن احیا شده است.

او می گوید که الگوی این روستا این شعر مولانا است: «کسی که از اصل خود دور شده / روزگار مستمرش را جویده است».

این روستا در مسیر جهانی شدن قرار دارد

در سال 2024، 8 روستا عبارتند از: ابیانه (استان اصفهان)، قندیلوس (استان مازندران)، بالینگان (استان کردستان)، بیشا (استان لرستان)، میمند (استان کرمان)، فهرج (استان یزد)، اصفهک (استان).استان خراسان جنوبی) و قلعه بالا (استان سمنان) کاندیدای جهانی شدن در فهرست یونسکو هستند. روستاهای سهیلی (استان هرمزگان – قشم) و روستای قاسم آباد (استان گیلان) نیز در لیست حمایت قرار گرفتند.

وحید بهفرنژاد، کارگزار میراث فرهنگی خراسان جنوبی با بیان اینکه روستای اصفهک یک روستای تاریخی در دل کویر است، می گوید: بنای آن به شماره ثبت ملی 31336 به ثبت رسیده است. و خوانا ساختن جاده ها و اماکن عمومی و ایجاد اقامتگاه های بوم گردی و مرمت حمام قدیمی با مشارکت اهالی.

صحنه هایی از اسفک
حمام قدیمی این روستا که می توان آن را نقطه آغازی برای توسعه گردشگری در منطقه دانست، اکنون فعال است. در واقع این روستا دارای دو حمام گجری مرمت شده است. این حمام ها متاثر از معماری کویری هستند، زیرا با مصالحی مانند گل و خشت ساخته شده اند. در معماری این حمام ها مانند اکثر حمام های قدیمی، سکوی نشیمن، سردر، درهای کوتاه و حوض وجود دارد. می گویند شاید در گذشته اهالی روستا به جای پول گندم به مسئول کبوتر می دادند و از آن استفاده می کردند.

حمام اصفهک

خبرها حاکی از آن است که شاخص سلامت آسمان شب جهانی از 21 فراتر رفته و در ایران این شاخص در مناطق محدود تقریباً یکسان است، اما جالب اینجاست که این شاخص در «اسفاق» به عدد 27 می‌رسد. زمانی که گردشگری در روستا آغاز شد، یکی از مردان جوان به تماشای شب و اتفاقات بعد از آن فکر کرد رصدخانه این روستا نیز شکل گرفته است و مسافران هم اکنون می توانند با شرکت در تورهای ویژه از آسمان زیبای این روستای کویری لذت ببرند.

رصدخانه اشفق

معماری روستا تا حدی متمایز و جذاب بود که برخی را به فکر گردشگری علمی در این منطقه انداخت. دانش آموزان کم کم درهای خود را به منطقه باز کردند و سپس پژوهشکده معماری خاک اشفق از سال 2014 با هدف احیای دانش معماری “گل و خشت” در آنجا کار می کند. چند ماه پیش فیلم مستند ضربی اول ساخته امیرعلی فهممی نمایش داده شد که چالش اولین تلاش‌ها برای بازگشت به معماری با گل و لای را به تصویر می‌کشد. فراز و نشیب هایی که احسان از مردم روستای اشفق برای ساختن آرامگاهی در بافت باستانی روستا پشت سر گذاشت.

پژوهشکده خاک اشفق

مسجد جامع اصفهک مانند سایر بناهای تاریخی، این روستا دارای معماری اصیل از مناطق کویری است. مسجد جامع اگرچه محوطه کوچکی با گنبد کاهگلی و چند پنجره کوچک دارد، اما ویژگی‌هایی در معماری آن وجود دارد که آن را منحصر به فرد می‌کند. مسجد دارای ستون یا ستون است، بنابراین اگر دو نفر در دو گوشه متفاوت با فاصله از یکدیگر قرار گیرند و یکی از آنها شروع به صحبت کند، حتی با صدای آهسته، صدا به طرف دیگر گفتگو می رسد.

مسجد جامع اصفهک