جایگزین ترمیم حقوق بازنشستگان با پرداخت‌های حمایتی و کمک هزینه ای جدید دولت

نصرالله دریابجی (نایب رئیس شورای عالی بازنشستگان سازمان تامین اجتماعی کشور) گفت: کارگران بازنشسته پس از 30 تا 35 سال کار به دنبال یک زندگی آبرومندانه و شرافتمندانه برای خود هستند و چیزی بیش از کافی نمی خواهند. حقوق طبق قانون
وی ادامه داد: همه کسانی که در ایران به قدرت رسیدند از طرف فقرا، کارگران و بازنشستگان شعار دادند و در نهایت به آن عمل نکردند. جامعه کار و بازنشستگی از آقای مازیکیان می خواهند که به وعده های خود عمل کند.

دریابیگی خاطرنشان کرد: این گروه خواستار اجرای اولویت های درمان رایگان و حقوق برابر تورم هستند. حق تامین بودجه خانواده بر اساس ماده ۹۶ قانون تامین اجتماعی و ماده ۴۱ قانون کار.

بررسی‌ها نشان می‌دهد که دولت ایران طی سال‌های مالی اخیر پرداخت‌های حمایتی به پنجک اول را افزایش داده و سهم «کمک‌های موقت، خیریه و مالی» به آنها را افزایش داده است.

اقتصاد ایران در دو دهه گذشته شاهد تکانه های متعددی بوده است که تاثیر آن را می توان بر رفاه خانواده ها به ویژه خانواده های کم درآمد مشاهده کرد. راه حل مشترک بین دولتی که دولت ایران از آن استفاده کرده است، حمایت از خانواده های آسیب پذیر از طریق کمک های نقدی است. این کمک انواع مختلفی دارد.

براساس یافته‌های بانک جهانی از آمار بودجه خانوارهای ایران، پرداخت‌های اجتماعی در ایران به سه دسته کلی «حقوق بازنشستگی»، «پرداخت‌های عادی» و «پرداخت‌های موقت، کمک‌های خیریه و کمک هزینه‌ای» تقسیم می‌شوند.

بررسی‌ها نشان می‌دهد که دولت ایران طی سال‌های مالی اخیر پرداخت‌های حمایتی به پنجک اول را افزایش داده و سهم «کمک‌های موقت، خیریه و مالی» به آنها را افزایش داده است. وی در این گزارش بخشی از گزارش بانک جهانی را در رابطه با سیاست های حمایت اجتماعی در ایران ترجمه کرده است.

به گزارش اکو ایران، نظام رفاه اجتماعی ایران در سال های اخیر شاهد تغییرات عمده ای بوده است. طرح هدفمندسازی یارانه ها در سال 2011 نشان دهنده تغییر مهمی بود، زیرا یارانه در ابتدای زنجیره تولید انرژی متوقف شد و در عوض به هر خانواده کمک نقدی پرداخت شد.

اجرای این طرح در ابتدا به کاهش نابرابری و کاهش فقر کمک کرد. اما پس از شروع تحریم ها و افزایش پی در پی نرخ تورم، قدرت خرید این حمایت ثابت کاهش یافت. در پاسخ به این مشکل، دولت طرح‌های حمایتی دیگری را با تمرکز بر خانواده‌های کم‌درآمد طراحی و اجرا کرد. دولت در این سال ها تلاش کرده قدرت خرید یارانه ها را کاهش دهد. نمونه بارز این اقدام، پرداخت های نقدی در سال 2019 (2018) پس از افزایش قیمت بنزین است.

نظام رفاه اجتماعی در ایران شامل «نظام پرداخت نقدی»، «نظام یارانه و کمک هزینه زندگی» و «نظام بازنشستگی» است. بر اساس گزارش بانک جهانی، این سیستم در ایران با حجم زیاد پرداخت‌ها سازگار است و این انعطاف‌پذیری در دوران اپیدمی کرونا، زمانی که دولت بسته حمایتی بزرگی را برای تقویت خانوارها و مشاغل ارائه کرد، آشکارتر شد.

بر اساس گزارش بانک جهانی، دولت ایران به تلاش های خود برای ارائه کمک های نقدی اضافی ادامه داد. آمارهای بودجه خانوارها سه دسته از نقل و انتقالات اجتماعی را مشخص می کند: نقل و انتقالات نقدی منظم، مستمری، و انواع مختلف از جمله انتقال موقت نقدی، بورسیه ها و کمک های خیریه.

کمک های نقدی موقت، که در سال 2018 برای محدود کردن تأثیر افزایش قیمت بنزین آغاز شد، به سرعت به اکثریت مردم سرایت کرد. به طوری که 87 درصد خانواده ها اعلام کردند که در سال 2022-2023 میلادی (حدود 1401-1402 میلادی) از این حمایت برخوردار خواهند شد. از سوی دیگر، درآمد بازنشستگی از 2020-2021 تا 2022-2023 ثابت ماند، در حالی که استفاده از نقل و انتقالات نقدی منظم به طور مداوم بالا بود. اگرچه در سال 2022-2023 (حدود 1401-1402 پس از میلاد) کاهش جزئی داشت، اما ارزش واقعی آن با تورم کاهش یافت.

خانواده‌های ثروتمند بیشتر به حقوق بازنشستگی متکی هستند، در حالی که خانواده‌های فقیرتر به پول نقد متکی هستند. دو پنجم بالای مصرف بیشتر به حقوق بازنشستگی وابسته بود که با افزایش تورم تحمیل شد و بنابراین قدرت خرید خود را حفظ کرد. پنجک به 20 درصد خانوارهایی اطلاق می شود که بر اساس درآمد در آن گروه قرار می گیرند. در مقابل، پنجک پایینی بیشتر به پرداخت های نقدی متکی است. شایان ذکر است که در سال 2022، خانواده‌های فقیر بیشتری به پرداخت‌های نقدی موقت متکی بودند که در آن سال به کاهش فقر کمک زیادی کرد.

میزان پرداخت های اضافی (پرداخت های موقت، کمک های خیریه و کمک های بلاعوض) در سال های 2022-2023 افزایش یافته است. اگرچه در دوره قبل به دلیل تورم کمک های اضافی کاهش اسمی داشت، اما در سال بعد تقریباً دو برابر شد. این افزایش با پرداخت های جبرانی دولت پس از لغو نرخ ترجیحی ارز مطابقت داشت. به همین دلیل قدرت خرید این پرداخت ها حفظ می شود.

به طور کلی، آمار بانک جهانی نشان می دهد که در دوره 2020-2021 که تقریباً مصادف با سال های 1399-1400 است، 20 درصد از فقیرترین خانوارهای کشور 7 درصد از درآمد خود را از طریق مستمری و 9 درصد از طریق پرداخت های نقدی مانند تجارت دریافت می کنند. خیریه و 7 درصد از درآمد خود را از طریق پرداخت های حمایت نقدی منظم. این در حالی است که 20 درصد ثروتمندترین خانوارهای ایرانی 27 درصد از درآمد خود را از طریق مستمری، 2 درصد از طریق پرداخت موقت و 1 درصد از طریق دریافت مزایای ثابت در همان بازه زمانی تامین می کردند.

این درصد در سال 2022-2023 (1401-1402 میلادی) تغییر کرد. در این مدت، یک پنجم فقیر جامعه 12 درصد از درآمد خود را از طریق خیریه ها و پرداخت های موقت دریافت می کردند. در پنجمین سال اخیر سهم مستمری کاهش یافت و سهم حمایت نقدی ثابت در درآمد ثروتمندان به صفر رسید.