خودکفایی در تولید موز با بهره‌وری هوشمندانه آب

به گزارش گروه اقتصادی سارین ، سرزمین چهارفصل ایران موهبتی الهی برای ساکنان آن است و کشاورزان در هر یک از مناطق جغرافیایی آن می توانند برکات بسیاری بیابند. یکی از این مناطق در جنوب و جنوب شرق کشور، تولید میوه های گرمسیری و نیمه گرمسیری مانند موز، آناناس، پاپایا، چیکو، انبه و حتی گردو است و اگر کشاورزان این مناطق بتوانند ابتکار عمل را به دست گرفته و بهره وری نیروی کار را افزایش دهند. کاهش کم‌آبی و کمیت جمع‌آوری آب‌های زیرزمینی و محدودیت آن، بزرگترین برنده طرح دولتی خودکفایی موز و افزایش تولید میوه‌های گرمسیری خواهد بود.

وزیر جهاد کشاورزی چندی پیش با اشاره به برنامه کشور برای خودکفایی در تولید موز از واردات سالانه میوه های گرمسیری حدود یک میلیارد دلار خبر داد و گفت: با استفاده از آب های شیرین جنوب کشور که به آب های شیرین سرازیر می شود. کشور خلیج فارس نیاز کشور به موز را در طول 4 سال تامین می کند بدون آسیب به منابع تولید. به گفته وی، از 700 تا 800 میلیون دلار از این تعداد فقط برای واردات موز از کشور خارج می شود.

موز میوه‌ای استوایی است که از کشورهای جنوب شرق آسیا و در نهایت از طریق پاکستان وارد ایران شده و هم‌اکنون به دلیل گرمای هوا و رطوبت زیاد در استان‌های هرمزگان، بوشهر و به‌ویژه در مناطق وسیعی در استان سیستان و بلوچستان تولید می‌شود. گلخانه ها و محیط های سایبان را نیز باید به این مزارع اضافه کرد که فعالان تولید با ایجاد شرایط کنترلی در اقصی نقاط کشور و حتی مناطق سردسیر، 60 تا 70 تن در هکتار را جمع آوری کرده اند.

در سال های اخیر تولید موز در کشور به حدی افزایش یافته است که این تولید در سال 2019 حدود 130 هزار تن، در سال 1400 حدود 224 هزار تن و در سال 1402 حدود 230 هزار تن بوده است و میانگین عملکرد موز در فضای باز 39 تن در هکتار است که اگر با ارقام مناسب و روش های جدید کشت فشرده و تحت شرایط کنترل شده آبیاری هوشمند انجام شود. به طور متوسط ​​65 تا 70 تن در هکتار قابل برداشت است.

بر اساس برآوردها مصرف آب برای تولید موز 10 تا 12 هزار مترمکعب در هکتار است. رقمی که تا 10 سال پیش برای تولید هندوانه استفاده می شد که خوشبختانه با افزایش بهره وری از این رقم به 40 درصد کاهش یافته است و می توان از تجربه موفق بهره وری آب در تولید هندوانه برای باغات موز استفاده کرد. 80 درصد گیاه سالانه موز ضایعاتی است و تنها در منطقه سیستان و بلوچستان امسال بیش از 500 تن از این ضایعات گزارش شده است که با توجه به منابع فراوان پتاسیم و منیزیم می توان از آن برای غنی سازی استفاده کرد. 25 درصد خوراک دام ساخت و ساز است که خود منبع درآمد اندکی برای کشاورزان است.

توسعه باغ های کم مصرف نه تنها باعث بهبود کیفیت و بهره وری محصولات گرمسیری به ویژه موز می شود، بلکه نتایج به دست آمده از نظر بهره وری آب نیز موفقیت های چشمگیری را نشان می دهد. جالب است که تولیدکنندگان نیز با در نظر گرفتن بازار مناسب موز تولیدی در ایران و رقابت پذیری محصولات ایرانی با ارقام وارداتی، قراردادهای سودمندی با مراکز علمی و موسسات تحقیقات کشاورزی منعقد کرده اند که منجر به تولید محصولات علمی بسیاری می شود. بهبود بهره وری آب در این بخش.

همچنین با اجرای برنامه هفتم در حوزه تولید محصولات کشاورزی، طرح تولید موز با همکاری بخش خصوصی و سرمایه گذاران خارجی می تواند شرایط امیدوارکننده ای را برای کاهش واردات موز ایجاد کند.

در این راستا، علاوه بر افزایش سالانه تولید موز، باید سطح زیرکشت موز در کشور نیز به میزان زیادی افزایش یابد تا هدف برنامه محقق شود. در حال حاضر سطح زیرکشت موز در ایران حدود 20 هزار هکتار است و برای تولید یک میلیون تن موز نیاز به افزایش 5 برابری سطح زیر کشت فعلی است.

نکته مهم دیگر، علیرغم اینکه طرح پاک‌سازی میوه ایده‌ای بدیع و مفید به نظر می‌رسد، اما برای موفقیت آن اصلاح و بهبود مکانیسم‌های اجرایی در صورت مصرف 860 لیتر آب ضروری است. برای تولید یک کیلو موز حداقل 700 لیتر آب نیاز است و اگر این میوه را با قیمت پایین به خارج از کشور بفرستیم صادرکنندگان ترکیه آن را با این قیمت به کشورهای اروپایی می فروشند. چند برابر سود!

همچنین برای افزایش تولید موز استفاده از سیستم های نوین آبیاری مانند سیستم های آبیاری قطره ای و زیرسطحی و پرهیز از روش های سنتی برای کاهش 45 درصدی تبخیر ضروری است.

با این حال، تولید هر محصولی به اجزای مختلفی بستگی دارد. در حال حاضر موز کمتر از یک درصد تولید باغی کشور را تشکیل می دهد که با توجه به فیزیولوژی این گیاه نیاز به برنامه های حمایتی خاص خود دارد و برای افزایش تولید موز در کشور برای پاسخگویی به تقاضا، اجرای «طرح کلی تولید موز» بر اساس قانون برنامه هفتم مصوب، اعتبارات لازم را داشته و سالانه تخصیص می یابد. کمک به اعطای وام برای بهسازی باغات، حذف باغات قدیمی و جایگزینی آنها با ارقام تجاری به ویژه کشت بافت سازگار و اجرای روش های جدید صرفه جویی در مصرف آب از مهمترین برنامه های افزایش تولید موز است.

امید زیادی وجود دارد که با اجرای طرحی جامع و استفاده از تجربیات علمی و عملی کشورها در تولید محصولات گرمسیری به ویژه با توجه به شرایط محیطی برای استفاده مناسب از آبی که آزادانه به خلیج فارس می ریزد در دریای عمان، ما می توانیم تمام موز مورد نیاز کشور را برای تولید کشاورزان ایرانی تولید کنیم