کتاب «ملت عشق» منبع اصلی ما برای نگارش «مست عشق» نبوده است

شصت و بیست و ششمین نشست باشگاه سینمایی تهران با نمایش و نقد و بررسی فیلم مست عاشقانه ساخته حسن فتحی کارگردان، یکشنبه 25 شهریور 1403 با حضور حسن فتحی نویسنده و کارگردان، فرهاد توحیدی، نویسنده رضا سایمی. قرارداد منتقد فیلم و کورش جهاد کارشناس فرهنگی سرای آسپاران.

در ابتدای این نشست کورش جاهد به بیان نکاتی درباره این فیلم پرداخت و گفت: یکی از نکاتی که در مورد فیلم مست عشقی مطرح شد مردمی است که خواهان شخصیت هایی مانند مولانا هستند و معتقدند که آنها بیشترین میزان را دارند. دانش شاید الزامات سینما معلوم نباشد. ممکن است یک نویسنده یا مورخ برجسته باشد، اما همگام سازی وقایع تاریخی با درام و سینما تخصص دیگری است.

وی افزود: اغلب معروف ترین فیلم های تاریخ سینما خیلی ها را راضی نمی کند، زیرا اعتراض می کنند که چرا برخی اتفاقات تیره شد و برخی اتفاقات در فیلم پررنگ شد. بالاخره سینما یک حوزه سرگرمی است و شرایط خاص خودش را دارد. همه فیلم های تاریخی باید با امروز رابطه برقرار کنند و این در دیالوگ های «مست عشق» مشهود است.

صعیمی: خوانش های متفاوت از شخصیت مولانا کار کارگردان را سخت می کند

رضا صیمی منتقد سینما به سختی نزدیک شدن به شخصیتی چون مولانا اشاره کرد و گفت: در مقایسه با دیگر شاعران ما خوانش های متنوع تری از مولانا وجود دارد و سختی آن در این است که اگرچه قهرمان فیلم مست عشقی است. تخیلی نیست او یک انسان واقعی و زنده است، اما شخصیت او بسیار پیچیده است و هر فیلمسازی که به او نزدیک شود، ممکن است نتواند ایمانش را برآورده کند. حتی خوانش‌هایی که مخاطب دارد بسیار متنوع است و خود فیلم نمونه‌ای از شعر مولانا است که می‌گوید: «هرکس دوست من است از شبهاتش/راز من از درون نجس است».

وی افزود: شخصیت مولانا به قدری چندلایه است که هر چقدر برای کشف آن تلاش کنید، سایر اجزای شخصیت او مغفول می ماند. یکی دیگر از کارهای سخت آقای فتحی در فیلم مست از عشق این است که طیف ذهنیت ها و تصورات مختلف نسبت به الرومی و شمس را برجسته می کند و هنگام تماشای فیلم آن را با تخیلات خود مقایسه می کند و بر اساس آن. نزدیکی یا دوری از این ایده، او تصمیم می گیرد که آیا فیلم را دوست دارند یا نه.

صیمی در پایان سخنان خود گفت: یکی از کارکردهای خوب فیلم این است که وقتی مخاطب سینما را ترک می کند، ممکن است بخواهد کتابی درباره مولانا و شمس بخواند و با زندگی و اندیشه های صوفیانه آنها بیشتر آشنا شود. چنین افکاری می توانند در التیام درد و رنج امروز ما مفید باشند.

التوحیدی: کتاب «ملت عشق» منبع اصلی ما برای نگارش فیلمنامه نبود

سپس یکی از مخاطبان سوالی درباره استفاده از منابع مشهوری مانند «ملت عشق» به جای منابع اصلی مانند «گام به گام تا ملاقات با خدا» مطرح کرد که فرهاد توحیدی، فیلمنامه‌نویس «مست» و «عاشق» به آن پاسخ داد. پاسخ داد: “ملت عشق منبع اصلی ماست.” اما او این کار را نکرد و خود به منابع مستقیم درباره زندگی مولانا تکیه کرد. ما سه منبع اصلی برای نگارش فیلمنامه داشتیم و ملاک ما این بود که نزدیک ترین منابع مربوط به زمان مولانا باشد.

وی با اشاره به منابع اصلی گفت: «رسالات سیبحصالار»، «مناقب العارفین» و «مثنوی ولدنمه» سه منبعی هستند که فیلمنامه را بر روی آنها نوشته ایم. البته از کتاب های دیگری از جمله کتاب دکتر زرنکوب و «زندگی مولانا» استاد بدیع الزمان فروزانفر استفاده کردیم.

التوحیدی با اشاره به اینکه در ساخت فیلمی با شخصیت های تاریخی دو راه داریم، گفت: گزینه اول نمایش زندگی شخصیت از ابتدا تا انتها و راه دوم نمایش برشی از زندگی است و این را انتخاب کردیم. برای داستان اصلی دوست دارم مهم ترین دوران زندگی مولانا را انجام دادیم و نشان دادیم.

وی ادامه داد: فیلم لایه های مختلف، سه تایم لاین و سه داستان دارد و سه نفر از سه لوکیشن مختلف داریم. سعی کرده ایم این دوره از زندگی را به تصویر بکشیم و سطوح مختلف مخاطبانمان را راضی نگه داریم و آنها را تشویق کنیم که بیشتر درباره شمس و مولانا فکر کنند.

فتحی: عشق درونی انسان را به هستی متصل می کند

در ادامه حسن فتحی کارگردان فیلم مست عشقی ضمن ابراز خرسندی از نشست نقد و بررسی فیلم گفت: اگر فیلم را دوست دارید حاصل کار گروهی منسجم از جمله آقای محمد است. ” توحیدی به عنوان فیلمنامه نویس و مرحوم مرتضی پورسمدی به عنوان مدیر فیلمبرداری بازیگران ایرانی و ترک و همه عوامل.

فتحی در پاسخ به سوال یکی از مخاطبان درباره نگاه فیلم به عشق گفت: بسته به سن و سال انسان، تعریف او از عشق تغییر می‌کند و عمیق‌تر و گسترده‌تر می‌شود. عشق 12 ساله با عشق 18 ساله و عشق 30 ساله متفاوت است. عشق در چهل سالگی عشق عجیبی است، همچنان که مولانا در چهل سالگی به شمس مبتلا شد. عشقی که در «شب دهم» به آن اشاره کردم، شبیه عشق «دایره صفر»، «میوه ممنوعه» و «شهرزاده» نیست. عشق عاشقانه ویژگی های خاص خود را دارد، عشق به خانواده، عشق به وطن، عشق به آزادی، عشق به عدالت و غیره تا جایی که به نوعی عشق می رسد که در آثار عرفای شرقی دیده می شود. عشقی که ما را به جهان هستی متصل می کند.

وی ادامه داد: همانطور که شاعران و فیلسوفان خاطرنشان می کنند، در واقعی ترین عاشقانه هایی که در تاریخ ادبیات فارسی و غرب داریم، با همه صفا و همسانی هایی که می بینیم، بین عاشق و معشوق فاصله است. دلیلش این است که ما انسان ها ناقص هستیم. هر یک از ما در جست و جوی گمشده وجودی خود نیمه محصور شده ایم و تصوف ما را به جستجوی این وجود گمشده در درون خود دعوت می کند.

فتحی تصریح کرد: اگر این گمشده را در خود کشف کنید و به نوعی آرامش، اطمینان و صداقت با خود نسبت به این کشف دست پیدا کنید، می توانید شهروند بهتری در جهان باشید. آن وقت می توانید میل به صلح عمیق با دیگران را پیدا کنید و در این زمینه است که عشق برای ما معنادار می شود. عشق ما را به کائنات متصل می کند و در این ارتباط کیهانی تمام شکاف های وجود ما و تمام حرف هایی که هر قلبی باید بگوید مخاطبی برای شنیدن پیدا می کند.

ما یک شکاف فرهنگی بین نسل جوان و میراث فرهنگی خود داریم

فتحی درباره هدف قرار دادن فیلم «مست عاشق» برای مخاطب عام گفت: من و استاد التهیدی 14 بار فیلمنامه را بازنویسی کردیم، شاید به این دلیل که کم فروش نبودیم و چیزی می ساختیم که فقط حرف بود. می‌دانستیم که این مسئولیت سنگینی است و در طول دو سالی که روی فیلمنامه کار می‌کردیم، شناسایی بخشی از جامعه که نماینده مخاطبان ما هستند برایمان مهم بود. آیا می خواهیم برای علمای مولوی فیلم بسازیم یا برای جوانان امروزی و مردم کوچه و بازار؟ در نهایت گروه دوم را به عنوان مخاطب انتخاب کردیم.

وی افزود: البته بسیاری از فرهیختگان مانند استاد کزازی، استاد موحد، دکتر رضوانی و … در یک اکران ویژه فیلم را تماشا کردند و نظرات ارزشمند آنها باعث دلگرمی ما شد، اما مخاطب عادی جامعه برای ما بسیار مهم بود. ما این که آن ها فیلم را ببینند و بگویند که مولوی و شمس را دوباره می شناسند، امید ما این بود که مردم آن ها را در کتاب ها و مقالات جستجو کنند. خوشبختانه تا حد زیادی به این هدف رسیدیم و بخش زیادی از مخاطبان ما از نسل جوان بودند. ما به دلایل بی شماری بین نسل جوان و میراث فرهنگی خود شکاف فرهنگی داریم. ایجاد این لینک بسیار مهم است. نخواستیم از مولانا زندگی نامه بسازیم

فتحی درباره تجربه همکاری مشترک ایران و ترکیه در تولید فیلم مست عاشق گفت: این فیلم تقریباً تا دو ماه دیگر در سینماهای ترکیه اکران می شود و پس از آن می توان واکنش تماشاگران ترکیه ای را ارزیابی کرد. می دهد.

وی افزود: این فیلم با سرمایه مشترک ایران و ترکیه تولید شد و علیرغم نظر طرف ترک اصرار داشتیم که دو بازیگر اصلی شمس و مولانا باید ایرانی باشند. در این صورت ما تسلیم جنبه صنعتی سینما نشدیم و اگر بازیگر مولانا ترک انتخاب می شد میزان فروش در سینماهای ترکیه بسیار افزایش می یافت. البته ما برای این اصرار دلیل داشتیم که شمس متولد آذربایجان ایران و مولانا در خراسان ایران به دنیا آمدند.

فتحی در پایان گفت: نخواستیم از رومی بیوگرافی بسازیم هدف این بود که دیدار عجیب شمس و الرومی را در یک فیلم کوچک نشان دهیم. اتفاقی که در این جلسه می افتد از نظر روانی بسیار مهم است. یکی از مشکلات انسان امروز مقایسه است. ما مثل ماشینی هستیم که مدام به کسانی که جلو و پشت ما هستند نگاه می کنیم. این منشأ بسیاری از جنگ ها و کشتارها در جهان امروز است. در تقابل شمس و مولانا می بینیم که چگونه شمس مولانا را با بینشی که بشر امروز می تواند از آن استفاده کند، نصیحت می کند. به مولانا می گوید مسابقه را رها کن و خوشحال نباش که 500 نفر روی سکو هستند و جایگاه تو چیست؟ امروزه بسیاری از ما برده پول و موقعیت اجتماعی شده ایم.