سومین تولیدکننده گاز جهان چگونه در دام ناترازی افتاد؟ /از تولید به اتلاف

گروه اقتصادی سارین – حنانه فقیه منزه: ایران با 1 تریلیون واقع شده 3,20000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000. 0000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000 0000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000 0000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000 00000000000000000 دریافت کرد ایران با تولید 256.7 میلیارد متر مکعب گاز در سال سومین تولیدکننده گاز در جهان است. همچنین با مصرف سالانه 242 میلیارد متر مکعب گاز، چهارمین مصرف کننده گاز طبیعی در جهان است.

نمودار بالا نشان می دهد که ایران یکی از بزرگترین مصرف کنندگان گاز در جهان است. جایگاه بالای ایران در تولید گاز طبیعی یکی از مزیت های این کشور محسوب می شود، اما نکته مهم این است که ایران مانند آمریکا، روسیه و چین یکی از مصرف کنندگان اصلی گاز در جهان است. ایالات متحده 950 میلیارد متر مکعب گاز تولید می کند و 23.3 درصد از کل تولید جهان را به خود اختصاص می دهد و روسیه 703 میلیارد متر مکعب گاز تولید می کند و 17.5 درصد از بزرگترین تولیدکنندگان گاز طبیعی جهان را به خود اختصاص داده است. از نظر تولید گاز در رتبه دوم جهان قرار دارد و چین با تولید 210 میلیارد مترمکعب و سهم 5.4 درصدی از کل حجم تولید جهان، چهارمین کشور تولیدکننده گاز در سال 2023 شناخته شده است. ایران با تولید 256.7 میلیارد مترمکعب که معادل 6.4 درصد تولید گاز طبیعی جهان در سال 2023 است، سومین تولیدکننده گاز در جهان شد.

از سوی دیگر آمریکا، روسیه، چین و ایران از بزرگترین مصرف کنندگان گاز طبیعی در جهان هستند. بر اساس آخرین آمار، آمریکا با مصرف حدود 900 میلیارد متر مکعب گاز طبیعی در سال در رتبه اول در بین کشورهای مصرف کننده قرار دارد. روسیه با 450 میلیارد متر مکعب گاز در رتبه دوم و چین با 390 میلیارد متر مکعب گاز در رتبه سوم قرار دارند. ایران همچنین با مصرف ۲۴۲ میلیارد مترمکعب گاز طبیعی در رتبه چهارم مصرف‌کنندگان بزرگ این منبع انرژی قرار دارد.

سه کشوری که ایران در مصرف گاز طبیعی با آنها رقابت می کند، از جمله پرجمعیت ترین کشورهای جهان با شاخص اقتصادی بالا هستند. بر اساس اطلاعات رسمی بانک جهانی، تولید ناخالص داخلی ایالات متحده آمریکا در سال 2023 برابر با 27360.94 میلیارد دلار است که 25.95 درصد اقتصاد جهان را تشکیل می دهد. تولید ناخالص داخلی چین در سال 2023 17794.78 میلیارد دلار خواهد بود که 16.88 درصد از اقتصاد جهانی را تشکیل می دهد. تولید ناخالص داخلی روسیه که دومین مصرف کننده گاز است 2021.42 میلیارد دلار بوده است. این در حالی است که تولید زباله خانگی ایران در سال 2023 تنها 401.5 میلیارد دلار برآورد شده است که تفاوت قابل توجهی را با سایر کشورهای بزرگ مصرف کننده گاز نشان می دهد. از طرفی جمعیت چهار کشور مذکور نیز بسیار متفاوت است، به عنوان مثال چین که از نظر مصرف گاز یک پله کمتر از ایران است، بیش از یک میلیارد نفر جمعیت دارد. ایالات متحده آمریکا و روسیه نیز به ترتیب 335 و 144 میلیون نفر جمعیت دارند که بسیار بیشتر از ایران است. یعنی تولید و مصرف گاز بین این سه کشور با شاخص های اقتصادی و اجتماعی همخوانی دارد. اما این میزان مصرف در ایران با در نظر گرفتن شاخص جمعیت و تولید ناخالص ملی حکایت از مصرف بالای گاز در این کشور دارد.

مقایسه اعداد ذکر شده به خوبی نشان می دهد که با وجود تفاوت فاحش جمعیت و تولید ناخالص داخلی این چهار کشور، مصرف گاز به ویژه ایران و چین تفاوت چندانی با یکدیگر ندارند. این موضوع در واقع نشان دهنده مصرف غیرعادی و نادرست گاز در ایران است که عمدتا ناشی از سیاست های ناکارآمد دولت و نحوه مصرف نادرست مردم است.

مقایسه سبد انرژی چهار کشور بزرگ مصرف کننده گاز نیز تصویر روشن تری از وضعیت مصرف گاز در ایران به دست می دهد. در حالی که بیش از 70 درصد سبد انرژی ایران به گاز طبیعی وابسته است، کشورهای دیگر از این منبع انرژی به نحو بسیار مناسب تری استفاده می کنند. بر اساس گزارش های آژانس بین المللی انرژی، سهم گاز طبیعی در سبد سوخت آمریکا، روسیه و چین به ترتیب 35، 52 و 7.8 درصد است که در مقایسه با سهم بیش از 70 درصدی گاز در سوخت. سبد ایران در واقع در این کشورها سهم سایر منابع انرژی مانند نفت، زغال سنگ و انرژی های تجدیدپذیر و حتی انرژی هسته ای در سبد انرژی بیشتر است که به آنها اجازه می دهد گاز کمتری در بخش های مختلف خانه، صنعت و نیروگاه مصرف کنند. . . این در حالی است که ایران همچنان به شدت به گاز طبیعی وابسته است و بخش عمده ای از این منبع انرژی مصرف می شود.

یکی از دلایل اصلی مصرف بالای گاز در ایران، وابستگی شدید بخش های مختلف به گاز طبیعی به عنوان منبع اصلی انرژی است. در واقع گاز طبیعی به عنوان سوخت اصلی در بسیاری از صنایع و بخش های کشور استفاده می شود که در نهایت منجر به افزایش مصرف در ایران شده است. به عنوان مثال، حدود 50 درصد گاز مصرفی ایران در بخش های خانگی، تجاری و صنعتی غیرضروری مصرف می شود. در این منطقه علاوه بر هنجارهای نادرست مصرف انسانی، سیستم های گرمایشی و تجهیزات ساختمانی به درستی کار نمی کنند که منجر به مصرف بیش از حد انرژی و اتلاف گاز می شود.

علاوه بر این، نیروگاه های ایران به دلیل فرسودگی و عدم علاقه به بازسازی، میزان قابل توجهی گاز طبیعی مصرف می کنند. بر اساس آمار، نیروگاه ها حدود 32 درصد از گاز مصرفی کشور را مصرف می کنند. بهره برداری کم نیروگاه ها در ایران علاوه بر تلفات انرژی قابل توجه در این بخش، باعث انتشار سالانه 20 متر مکعب گاز می شود که در صورت صادرات یا استفاده در بخش های سودآور می تواند برای کشور مفید باشد.

در مجموع این دو بخش یعنی بخش خانگی و نیروگاهی تنها حدود 80 درصد گاز طبیعی کشور را مصرف می‌کنند که بخش زیادی از این میزان به دلیل مصرف نادرست مردم و ناکارآمدی نیروگاه‌ها به هدر می‌رود.